رعایت بهداشت یکی از الزامات ادامه حیات در جوامع بشری است، از این‌رو توجه به ابعاد مختلف بهداشت (فردی، اجتماعی، روانی و ...) همواره مورد توجه بوده است. اما در عصر کنونی که به موازات پیشرفت‌های تکنولوژیکی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی، نابسامانی‌های روانی و نفسانی روز به روز در حال گسترش است و بسیاری از آن به‌شدت رنج می‌برند و نه تنها خود در عذاب هستند بلکه خانواده و جامعه را نیز دچار مشکل می‌کنند، اهمیت تحقیق در این رابطه کاملا مشخص و مبرهن می‌شود.
در تعاریف آمده است که بهداشت روانی علمی است در جهت بهزیستی، رفاه اجتماعی و سلامت زندگی که با تمامی دوره‌های زندگی، از قبل از تولد تا مرگ با تمامی زوایای زندگی از محیط خانواده تا مدرسه، دانشگاه، محیط کار و جامعه ارتباط دارد.
در این صورت، بهداشت روانی را می‌توان در 2 بعد در نظر گرفت؛ بهداشت روانی فرد و بهداشت روانی محیط کار فرد. بدین ترتیب که تعدادی شاخص برای ارزیابی بهداشت روانی محیط کار وجود دارد تا در سایه رعایت آن، بهداشت روانی افراد تأمین شود و محلی برای رشد و شکوفایی افراد به‌وجود آید و دیگری بهداشت‌روانی خود فرد است که بر محیط کار اثر می‌گذارد.
در اکثر موارد اینگونه تصور می‌شود که بهداشت محیط کار روی بهداشت فردی اثر می‌گذارد، در حالی‌که عکس آن نیز صادق است ولی مورد بی‌مهری قرار گرفته است. طی توصیه‌های دینی ما مبنی بر رعایت اصول انسانی و اخلاقی به نظر می‌رسد در توازن قراردادن این عوامل می‌تواند بهداشت روانی فرد و محیط کار را تضمین کند.
از سوی دیگر، با توجه به اهمیت زن در خانواده و نقش محوری او به عنوان رکن آرامش‌دهنده، تسلی بخش، راهنمایی‌کننده و الگو برای سایر اعضای خانواده، به نظر می‌رسد توجه به ابعاد روانی بهداشت برای آنان، بیشتر مورد لحاظ باشد.
با استناد به روایاتی در این باره در رابطه با منش پیامبر اسلام(ص) به نظر می‌رسد یکی از شاخص‌های گویا و کارآمد در این رابطه، تحصیل و حفظ عزت‌نفس است. عزت نفس «خصلت شریفی است که نتیجه شناسایی انسان از قدر و منزلت خویش و بزرگ‌تر دانستن خویش از فروتنی کردن برای مال و ثروت و امور دنیوی است.» نکته مهم این تعریف آگاهی فرد نسبت به توانایی، استعداد و محدودیت‌های خویش است. گاهی غفلت و ناآگاهی فرد از توانایی‌های خود باعث بروز مشکلاتی چون اضطراب، افسردگی، ناامیدی، افت تحصیلی و اختلال در روابط اجتماعی و بیماری‌های مختلف روانی می‌شود.
علمای علم اخلاق و علوم تربیتی توجه خاصی به بحث عزت نفس و پروراندن نفس دارند. همچنین در قرآن کریم در موارد متعددی به عزت نفس و تکریم شخصیت اشاره شده و ائمه‌اطهار(ع) ارشادات سودمندی در این خصوص بیان کرده‌اند، از جمله رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: «نیاز خویش را با عزت نفس بجویید زیرا هر‌کاری تقدیری دارد که بر آن تقدیر می‌رود».
امروزه در علم روانشناسی ثابت شده است و عموم دانشمندان این حوزه نیز معترفند که افراد زورگو، بیدادگر، قانون‌شکن، سلطه‌جو و ستمگر، بدون تردید در باطن گرفتار ترس، ضعف، نگرانی و خلاصه یک نوع احساس حقارت هستند.
احساس حقارت به عنوان یک بیماری روانی، منشأ بیماری‌های دیگری از جمله خود‌بزرگ‌بینی، ستیزگی، جاه‌طلبی و دورویی، دروغگویی، هوی و هوس بازی، عیب‌جویی، ترس، بخل، حرص، کینه‌توزی و حسدورزی است. در روش‌های درمان بیماری حقارت آمده است: شناخت و رفع عیوب خود، شکر نعمت موجود، ایمان به خدا و نماز، تقوی و دوری از معصیت، قناعت، سلامت خانواده و جامعه، خیرخواه همه مردم بودن و تفریح‌های سالم و شادمانی.
راهکارهای رسول رحمت در این رابطه در 3بخش سلامت خانواده، خیرخواه مردم بودن و تفریح سالم قابل تامل است.
1- سلامت خانواده و جامعه: انسان ذاتا موجودی مدنی است و شکل‌گیری شخصیت او در قالب گروه های اولیه (خانواده، همسالان) و ثانویه (مدرسه، دانشگاه، جامعه و غیره) صورت می‌گیرد. بدیهی است سلامت و نشاط خانواده و جامعه در جلوگیری از بروز اختلالات روانی افراد نقش مهمی دارد. در بینش اسلامی سلامت خانواده حتی در دوره قبل از تولد، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است.
از سوی دیگر اقتصاد و مشکلات معیشتی یکی از مواردی است که می‌تواند فضای خانواده را تحت‌الشعاع قرار دهد، در این میان، حضرت رسول(ص) ضمن احترام به شخصیت بانوان، در جهت برآورده شدن نیازهای خانواده توصیه‌هایی را به جهت رفع نیازهای اقتصادی خانواده آنان کرده‌اند.
رائطه (یا ریطه) نام همسر عبدالله بن مسعود، صحابی مشهور است. این خانم که خود از یاران دانشمند حضرت محمد(ص) بوده به صنعتگری می‌پرداخت و پولش را در راستای آسایش شوهر و بچه‌هایش هزینه می‌کرد.او یک روز به شوق دستگیری از مستمندان، به حضور پیامبر گرامی اسلام(ص) شرفیاب شد و در این مورد چیزی پرسید. آن حضرت فرمودند: درآمد شغل خود را در راه همسر و فرزندانت انفاق کن [که بهترین صدقه است]. در اینجا می‌بینیم که با حفظ استقلال مالی توصیه‌ای که پیامبر(ص) به رائطه می‌دهند در جهت حفظ کیان خانواده است.
زینب (دختر جحش) همسر پیامبر اسلام(ص) صنعتگر بوده و بدان اشتغال داشته است . او با دست‌هایش دباغی و خرازی می‌کرد، (سپس) آن را می‌فروخت و (پولش را) به درماندگان صدقه می‌داد و کارش مورد تأیید و قبول حضرت رسول(ص) بود.
پیامبر(ص) در مورد ایشان فرمودند: از میان شما زنان من، آن زنی زودتر به من ملحق می‌شود که دستش بلندتر است. زنان پیامبر(ص) این معنی را متوجه نشدند، مگر وقتی که زینب از دنیا رفت (بدان جهت که او کار می‌کرد و صدقه می‌داد) در رابطه با دیگر همسر پیامبر «سوده» نیز چنین روایت شده و ایشان نیز به طول ید (کنایه از کار و صدقه دادن است) شهرت دارند.
این خود نوعی تشویق به صدقه دادن اموال در میان زنان شاغل است، چنان‌که بارها و به بهانه‌های مختلف این امر در صحبت‌های ایشان ظهور و بروز داشته است.
2- خیرخواه همه مردم بودن: یکی از انتظارات جامعه اسلامی از مسلمانان، این است که خیرخواه دیگران باشند، در مباحث اقتصادی نیز دادن صدقه و انفاق از اموری است که می‌تواند این بعد انسانی- اسلامی را مورد لحاظ قرار دهد. حضرت نیز در مقاطع مختلف به این مسئله توجه داشته‌اند. به عنوان مثال در حدیث داریم که «خوشا آنکه عیوبش او را از عیوب مردم مشغول دارد و از مالی که بدون معصیت به دست آورده انفاق کند و با اهل دانش و جود بیامیزد و از اهل ذلت و معصیت دوری کند.» یا در جای دیگر فرمودند: «مال با صدقه کم نمی‌شود و هر بنده‌ای از دیگران درگذرد، خدایش عزت می‌افزاید و هر کس فروتنی کند – برای خدا- خدایش رفعت می‌دهد.»
این امر اختصاص به مردان نداشته و پیامبر(ص) زنانی که در آن عصر شاغل بودند را نیز مورد نظر قرار می‌دادند.
3- تفریح سالم و شادمانی: سلامت و بهداشت جسم در گرو سلامت روانی آدم است و تفریح و شادمانی، این نیاز جسم و جان را برآورده می‌سازد و آرامش خاطر ایجاد می‌کند و یکی از راهکارهای اسلام و سفارش‌های نبی مکرم اسلام(ص) کار کردن است. در روایتی امام صادق(ع) از پیامبر(ص) چنین نقل کردند: «علموهن المغزل و سوره النور/ به زنان نخ‌ریسی و بافندگی و نیز سوره نور را آموزش دهید.» یا در جای دیگر فرمودند: «چه سرگرمی خوبی است نخ‌ریسی برای زن خوب.»
